گونه‌شناسی بازدیدکنندگان مناطق جنگی ایران و نقش آن در انتقال فرهنگ پایداری دفاع مقدس

جمهوری اسلامی ایران، پس از تجاوز رژیم بعثی عراق، در سال 1359 درگیر جنگی طولانی شد. این دفاع مقدس، علاوه بر آثار و برکات بیرونی، دستاوردهایی نیز درون نظام اسلامی بر جای گذاشته است. تبیین دستاوردهای فرهنگی این دفاع مقدس از ضروریاتی است که می‌تواند بن‏مایة تعیین‌کنندة استراتژی حرکت و روند آتی انقلاب تلقی شود. یکی از اثربخش‏ترین روش‏های آشناسازی جوانان نسل سوم انقلاب با دستاوردهای جنگ تحمیلی و ترویج فرهنگ پایداری دفاع مقدس، حضور آنان در مناطق عملیاتی هشت سال دفاع مقدس، مشاهدة آثار به‌جای‌مانده از آن دوران از نزدیک، و درک فضای معنوی این مناطق است. به استناد ارقام موجود، اشتیاق جوانان به چنین سفرهایی، که در کشور ما «راهیان نور» و در ادبیات علمی «گردش‌گری مناطق جنگی» خوانده می‏شوند، در سال‏های اخیر بیش از پیش افزایش یافته است. این مقاله، با هدف بررسی انگیزة گردش‌گران از سفر به مناطق جنگی و طبقه‌بندی آنان، به منظور کمک به انتقال فرهنگ پایداری تهیه شده است. اطلاعات لازم از منابع کتاب‌خانه‌ای، مصاحبه با کارشناسان، و پرسش‌نامة تکمیل‌شدة بازدیدکنندگان به دست آمده است. جامعة آماری پژوهش شامل همة ایرانیانی است که از مناطق جنگی کشور بازدید کرده‌اند و به کمک روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی 152 نفر از آنان به‌منزلة نمونه پرسش شدند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مهم‌ترین گروه بازدیدکنندگان مناطق جنگی ایران را گردش‌گران زیارتی ـ یادبودی و گردش‌گران فرهنگی ـ میراثی تشکیل می‌دهند. عمدة این گردش‌گران با انگیزه‌های ملی و مذهبی به بازدید مناطق جنگی می‌روند و علاقة وافری به شنیدن رشادت‏های جنگاوران و ناشنیده‏ها دربارة آن دارند. نتایج این تحقیق می‌تواند در مدیریت گردش‌گران و برنامه‌ریزی برای ارتقای دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی گردش‌گری جنگ، کاربرد داشته باشد.